प्रकाशित मिति । २६ मंसिर, २०७९ ।
काठमाडौ । महोत्तरीको एकडारा गाउँपालिकाका स्थानीय बालेन साहलाई स्वागत गर्न आतुर छन् ।
तत्कालीन एकडारा गाउँकै जमिनदार (महाजन) परिवारका कान्छो छोरा बालेन्द्र काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर बन्ने पक्का भएपछि महोत्तरीस्थित उनको पैतृक गाउँमा स्थानीयहरू खुसीले प्रफुल्ल छन् ।
बालेनलाई सघाउन र हौसला प्रदान गर्न उनलाई चिनेका बाल्यकालका साथीहरू मतगणना सुरु भएपश्चात् नै काठमाडौं पुगिसकेका छन् । पिता डा. रामनारायण साहका कान्छो छोरा बालेन्द्र बाल्यकालमा गाउँ आउने गरे पनि जनकपुर र काठमाडौंमा समेत घर भएकै कारण पैतृक गाउँ आउने क्रम पातलिँदै गएको थियो ।
बालेनको जन्म काठमाडौंमै भएको हो । डा. साहकी कान्छी श्रीमती ध्रुवदेवी साहको कोखबाट बालेन्द्र साह जन्मिएका हुन् । जागिरको क्रममा आमाबुबा काठमाडौंमा हुँदा उनको जन्म भएको थियो ।
बालेन जन्मिएको करिब ६ महिनामै उनको परिवारले गाउँ छोडेको थियो । उनका पिताले एकडाराको २ नम्बर वडा कार्यालयलाई एक कट्ठा जमिन दान गरेर काठमाडौं फर्किएका थिए ।
हाल बालेनको पैतृक घर एकडारा गाउँपालिकाको कार्यालयलाई भाडामा दिइएको छ । सोही घरको दुईवटा कोठा पारिवारिक बसाइको लागि छुट्याएर राखिएको छ । बालेन वा उनका परिवारका सदस्य यहाँ आएको समयमा सोही कोठामा बस्ने गर्छन् ।
बालेन साहको गाउँको घर
बालेनका पिताका मित्रसमेत रहेका स्थानीय नरेश तिवारीले काठमाडौंमै सबैको जागिर भएकाले गाउँ आउजाउ निकै कम हुने गरे पनि बालेनका पिता डा. साह भने समय–समयमा गाउँ आउने गरेको बताए ।
बालेन केही समय पहिले बाबुसँग गाउँ आएका थिए । उनका पिताले गाउँमा रहेको केही जग्गा बेच्ने सोच बनाए थिए । तर, बालेनले नै गाउँमा रहेको सम्पत्ति बेच्नबाट बुबालाई रोकेको तिवारीले बताए । बालेनका पिताको सम्पत्ति करिब ७० देखि ८० बिघा रहेको तिवारीले जानकारी दिए ।
यता गाउँमै बालेनको पुर्ख्यौली महादेव मन्दिर पनि छ । मन्दिरका पुजारी रहेका रामचन्द्र तिवारीले मन्दिरको पूजापाठ नियमित होस् भनेर बालेनका पिताले १० कट्ठा जग्गा उपलब्ध गराएको बताए । सोही जग्गाबाट हुने आम्दानीले मन्दिरको पूजापाठ नियमित हुँदै आएको तिवारीले जानकारी दिए ।
‘साइट क्लियर’ नहुँदा चक्रपथ विस्तार अघि बढेन
४ वर्षसम्म पनि आयो जनाले सम्पदा, रुख, घर टहरालगायत संरचना हटाउन सकेन
साइट क्लियर नभएसम्म निर्माण नथाल्ने चिनियाँ अडान यथावत्
काठमाडौँ — ‘साइट क्लियर’ नहुँदा चक्रपथको दोस्रो खण्ड कलंकी–धोबीखोला (चाबहिल) सडक विस्तारको काम अघि बढ्न सकेको छैन । चीन सरकारको अनुदान सहायतामा विस्तार गर्न लागिएको उक्त खण्डमा सडकले चर्चेको क्षेत्र खाली गर्न (साइट क्लियर) ४ वर्षअघिदेखि नै काम सुरु भए पनि अझै सकिएको छैन ।
निर्माणस्थलमा पर्ने सम्पदा, रूख, घरटहरा भत्काउन नसक्दा काम अघि बढ्न नसकेको हो । चिनियाँ प्राविधिक टोलीले साइट क्लियर नभएसम्म काम गर्न नआउने जनाएको भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयका प्रवक्ता शिवप्रसाद नेपालले बताए ।
‘सडकले ओगट्ने क्षेत्रमा रहेका संरचना नै हटाइसकिएको छैन, जहाँ मन्दिरजस्ता सम्पदा पनि पर्छन्,’ उनले भने, ‘निर्माणस्थल खाली नभएसम्म चिनियाँ टोली आएर काम गर्न मानेको छैन, उनीहरूको पहिलो सर्त नै यही छ ।’ साइट क्लियरको काम भइरहेको उनले दाबी गरे । ‘मुख्यगरी महाराजगन्जको २ सय ४४ मिटर खण्डमा समस्या छ,’ उनले भने । चक्रपथ विस्तारअन्तर्गत नेपाल सरकारले चीनसँग कलंकीदेखि चाबहिलस्थित धोबीखोलाको पुलसम्मको ११.६ किलोमिटर सडक नै विस्तार गर्न आग्रह गरिरहेको छ ।
चीनसँग सन् २०१८ मा भएको जीटूजी सम्झौतामा भने बसुन्धरासम्म मात्र सडक विस्तार गर्ने उल्लेख छ । सोहीअनुसार चीनले कलंकीदेखि बसुन्धरा कल्भर्टसम्मको ८.२ किमि खण्डको मात्रै काम गर्ने बताइरहेको छ । बाँकी काम तेस्रो चरणको चक्रपथ विस्तारमा समेट्ने उसको भनाइ छ ।
सडक विभागका महाहनिर्देशक अर्जुनजंग थापा पनि दोस्रो चरणको चक्रपथ विस्तारमा अहिलेसम्म केही प्रगति नभएको बताउँछन् । ‘दुई साताअघि मात्रै चिनियाँ प्राविधिक टोली आएर निर्माणस्थल निरीक्षण गरेर गएको छ, उनीहरूले अहिले बसुन्धरासम्म मात्र काम गर्ने भनेका छन्,’ उनले भने, ‘हामीले धोबीखोला पुलसम्मै विस्तारको माग गरिरहेका छौं, यो छलफलकै क्रममा छ ।’ महाराजगन्ज खण्डमा पर्ने ४४ घरटहरा अझै हटाउन बाँकी छ । ‘घरटहरा भत्काउन नसकिएको खण्डको विस्तार पछि नेपाल सरकार आफैं गर्न तयार छ,’ उनले भने, ‘त्यसकै आधारमा पनि अब काम सुरु गर्न र धोबीखोला पुलसम्मै विस्तारको माग हाम्रो छ ।’
निर्माण थाल्ने भन्दै २०७८ मंसिरमा चिनियाँ प्राविधिक टोली निर्माणस्थल निरीक्षण गर्न नेपाल आएको थियो । चीनको हेनान प्रोभेन्सियल कम्युनिकेसन प्लानिङ सर्भे एन्ड डिजाइन इन्स्टिच्युट कम्पनीले पठाएका ४ जनाको प्राविधिक टोली निरीक्षण गरेर फर्किएको थियो । त्यसयता स्थान खाली नभएसम्म काम अघि नबढाउने अडानका कारण चिनियाँ टोली नेपाल आउन मानेको थिएन । अहिले टोली नेपाल आए पनि काम सुरु हुने–नहुने निश्चित भइसकेको छैन ।
तर, काठमाडौं चक्रपथ विस्तार योजना कार्यालयले भने निर्माणस्थल खाली गर्न पुनः सार्वजनिक सूचना जारी गरेको छ । गत मंसिर १६ मा उक्त खण्डमा पर्ने मन्दिर, रूख, अस्थायी प्रहरी चौकी, घरटहरालगायत संरचना हटाउन भन्दै सूचना निकालिएको कार्यालयकी योजना प्रमुख साजना अधिकारीले जानकारी दिइन् । ‘यो समस्या ढुंगेधारा, वनस्थली खण्डमा छ,’ उनले भनिन, ‘साइट क्लियर गर्न पुस २ सम्मको समय दिइएको छ । त्यसपछि ठाउँ खाली हुन्छ र विस्तारको काम पनि सुरु भइहाल्छ ।’
निर्माणस्थल खाली गराउन धेरै समय दिइसकिएको जनाउँदै उनले अब भने निर्माण कार्य नै थाल्ने गरी अन्तिम पटक समय दिइएको स्पष्ट पारिन् । ‘चक्रपथको पहिलो खण्ड निर्माणका क्रममा साइट क्लियर नभई ठेक्कामा जाँदा ढिलाइ भएको चिनियाँ टोलीले औंल्याएको थियो,’ सडक विभाग स्रोतले भन्यो, ‘अहिले पनि त्यही समस्या नदोहोरियोस् भनेर टोलीको पहिलो सर्त नै पूर्ण रूपमा निर्माणस्थल खाली हुनुपर्छ भन्नेछ ।’
चक्रपथको दोस्रो खण्ड विस्तारमा नेपाल सरकारको स्रोतबाट बनाउनुपर्ने काम पनि रहेको विभागले जनाएको छ । सरकारले काठमाडौं उपत्यकाको सवारी चापलाई व्यवस्थापन गर्न चक्रपथ विस्तार आयोजनाअन्तर्गत कलंकी–नारायणगोपाल चोक खण्डको विस्तार गर्न भन्दै चालु आर्थिक वर्ष ०७९/८० का लागि १ अर्ब रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरेको छ । ‘नाली, सर्भिस लेन निर्माणलगायतको काम गर्न यो बजेट व्यवस्थापन गरिएको हो,’ विभाग महानिर्देशक थापाले भने ।
उनका अनुसार आयोजना डिजाइन र निर्माण गर्न चीन सरकारले नै टोली पठाउनेछ । यसअघि चक्रपथ विस्तारको पहिलो खण्ड कोटेश्वर–कलंकी सडकको चीनले नै ८ लेनमा विस्तार गरिदिएको थियो ।
